Wij vinden fraaie woorden voor onze schoonschijnende daden, maar in ons diepste denken weten wij de zwarte oorzaak.
– A. den Doolaard

Van A. den Doolaard verscheen in 1933 de novelle De herberg met het hoefijzer.

In het gehucht Theth, diep in de Albanese bergen, ontmoet Raine, prospector op zoek naar koper, pastoor Jozef, die ‘in twintig jaar dreigen met hel en verdoemenis’ heeft bereikt dat ‘zijn’ bergmensen steeds minder met eerwraak bezig zijn. De landsregering heeft eerwraak inmiddels onwettig verklaard, maar door de rigoureuze wetshandhaving van gendarmes uit de grote stad die geen enkele voeling hebben met de cultuur van de bergbewoners nemen de wraakacties juist weer toe.

Bij monde van pastoor Jozef tilt A. ‘Bob’ den Doolaard (uiteraard een pseudoniem) zijn spannende, exotische verhaal ver uit boven het avonturengenre waar het op het eerste gezicht in thuishoort. De pastoor, blij met het bezoek van een beschaafd westerling, laat zich de kans niet ontglippen om de op winst beluste prospector in te peperen waar het in het leven werkelijk om gaat: de bewustwording van het geweten. Vroeg of laat, zo vertelt hij Raine, wordt de lijdende mens zich bewust van ‘de innerlijke comedie’ en dient zich het besef aan dat ‘wij allen een speeltuig zijn in de handen van God’. De pastoor spaart niemand: ook bij zichzelf ontwaart hij duistere motieven. Echter, zo zegt hij, ‘achter dit dubbele spel staat een God, die dikwijls eerst het booze winnen laat, om ons later des te sterker te kunnen binden. Maar wij, die dit niet willen weten, bedriegen onszelf.’

Pikant detail: het motief van de bedrogen geliefde, waar de wraakactie in deze novelle over gaat, heeft de auteur in het echte leven ook naar het geweld gedreven. Verrassend is daarbij vooral de volgorde van de gebeurtenissen: pas maanden ná publicatie van ‘De herberg’ zou ‘Bob’ de minnaar van zijn vrouw om het leven hebben gebracht.

◊◊◊

A. den Doolaard, De herberg met het hoefijzer. 1933. Vertaald in het Albanees, Deens en Duits.

Prent: Parijs (Beaubourg), 2010. Foto © Gertrudsdottir.