If you came this way,
Taking any route, starting from anywhere,
At any time or at any season,
It would always be the same: you would have to put off
Sense and notion. You are not here to verify,
Instruct yourself, or inform curiosity
Or carry report. You are here to kneel
Where prayer has been valid. And prayer is more
Than an order of words, the conscious occupation
Of the praying mind, or the sound of the voice praying.

– T.S. Eliot

Van Eliot, dichter en criticus die zijn klassieken kende en verder keek dan het Angelsaksische gedachtegoed, kende ik The Love Song of J. Alfred Prufrock (1915) – op de uni werd het professioneel in literair-kritische mootjes gehakt. Hetzelfde lot onderging Journey of the Magi (1927), dat ik telkens opsla zodra op de kalender Driekoningen nadert – aangetrokken door de toon, het bijna grijpbare mysterie achter de kalme woorden, waardoor ik elke keer weer denk, ja, zo is het gegaan.

Van de Four Quartets ken ik tot nu toe alleen het laatste. De vier kwartetten (naar het model van het strijkkwartet, thematisch gerelateerd aan de vierdeling lucht-aarde-water-vuur en elk opgebouwd uit vijf bewegingen) gaan vooral over tijd in relatie tot de eeuwigheid. Het citaat staat in de eerste beweging van kwartet vier, ‘Little Gidding’. Eliot schreef het toen Londen met Duitse brandbommen werd bestookt en hij een van de vrijwilligers was die de nachthemel boven de stad in de gaten hielden. Oorlog en vuur laten hun sporen na in het gedicht, maar ook hier weer dat bijna grijpbare, dat mysterie achter de woorden, de echo van dingen die de dichter weet maar niet uitspreekt. En ook ik word meegevoerd in een religieuze beleving, in een meditatie die, wanneer je je eraan overgeeft, na verloop van tijd tot een inzicht leidt.

The voice of the hidden waterfall
And the children in the apple tree
Not known, because not looked for
But heard, half-heard, in the stillness
Between two waves of the sea.

Een meditatie gestoffeerd met een persoonlijke symboliek, die alleen Eliot zelf ten diepste zal begrijpen maar waar ook iemand die niet in het hoofd van de dichter kan kijken mee uit de voeten kan, zoals de onvermoede stemmen uit de appelboom, half gehoord in het voorbijgaan, opgevangen met het soort aandacht dat aan het leven van alledag de glans van het mysterie geeft.

◊◊◊

T.S. Eliot, ‘Little Gidding’, Four Quartets IV. 1942.
Prent 1: De Vliehors, 2014. Foto © Gertrudsdottir.
Prent 2: Rebecca, 1997. Foto © Gertrudsdottir.