Veelgestelde vragen met antwoorden uit vijfentwintig jaar beroepspraktijk als persklaarmaker en corrector voor hoofdzakelijk literaire uitgeverijen.

Wat is persklaar maken?
Hieronder vallen alle bewerkingen en controles die de kopij (manuscript of boekvertaling) na aanlevering op de uitgeverij ondergaat voordat de tekst wordt opgemaakt. Uitgevers besteden het persklaren uit aan een zzp’er of freelancer: de persklaarmaker (pkm). De auteur wordt begeleid door een redacteur, de bureauredacteur bemiddelt tussen vertaler en persklaarmaker. Vaak stuurt zij de door een vertaler aangeleverde kopij rechtstreeks door naar een pkm. In de meeste gevallen is de beschikbare werktijd aan de krappe kant.

Wat doet een persklaarmaker?
Een persklaarmaker leest kopij in opdracht van de bureauredactie van een uitgeverij. Hij of zij werkt aan de hand van de huisstijl van de uitgeverij en verbetert tik- en taalfouten, controleert grammatica, interpunctie en spelling, en doet voorstellen op het gebied van woordkeus, register en stijl. De eigen voorkeur of smaak van de pkm speelt daarbij geen rol. De pkm werkt digitaal (Word-document) of desgewenst handmatig (op een print van de kopij, met rood potlood en correctietekens).

Wie beoordeelt het werk van de pkm?
Bij een manuscript: de redacteur in samenspraak met de auteur. Bij een vertaling: de vertaler. Als de pkm de gelezen kopij weer heeft ingeleverd stuurt de redactie alles door naar de vertaler, die de voorstellen van de pkm wikt en weegt en gewenste wijzigingen fiatteert in het Word-bestand. Een vertaler of auteur mag pkm-voorstellen wijzigen of weigeren.

Wat doet een corrector?
Een corrector leest de eerste proef (= opgemaakte tekst) die van de persklaar gemaakte kopij is gemaakt. De tekst ziet er nu uit als in het boek dat straks wordt gedrukt. De corrector verbetert achtergebleven fouten, let op woordafbrekingen en controleert de tekstopmaak en voor- en nawerk.

Wie beoordeelt het werk van de corrector?
Dat doet de bureauredacteur. Met de vertaler of auteur overlegt ze over inhoudelijke wijzigingen.

Wat betaalt het?
Uitgeverijen hanteren vaste tarieven (per 1000 woorden), ongeacht de kwaliteit van de kopij. Voor een persklaaropdracht is het tarief iets hoger dan voor een correctieopdracht. Een wijze zzp’er let op de tijd die hij aan een opdracht kwijt is en trekt bijtijds aan de bel bij de bureauredactie als de verhouding tijd-tarief onder druk komt te staan.

Hoe komt de persklaarmaker aan opdrachten?
Een platform als LinkedIn kan nuttig zijn: bureauredacties werven er en persklaarmakers tippen elkaar. Met een groot professioneel netwerk blijf je op de hoogte van ontwikkelingen. Als je een uitgeverij interessant vindt, zorg je ervoor dat ze weten dat je beschikbaar bent. Een aspirant-pkm biedt de bureauredactie van zo’n uitgeverij per e-mail zijn of haar diensten aan (cv meesturen). Als de redactie ruimte heeft voor nieuwe persklaarmakers, laat ze een open sollicitant een proefopdracht maken. Er is veel aanbod, dus bureauredacteurs kunnen kieskeurig zijn.

Kun je persklaar maken ergens leren?
Een specifieke opleiding is er niet, maar er worden weleens lezingen en workshops aangeboden, bijvoorbeeld als onderdeel van een ELV-symposium of door de Vertalersvakschool (Amsterdam en Antwerpen). Ook op de jaarlijkse Literaire Vertaaldagen wordt er aandacht aan besteed.
Bij een lezing hoor je veel maar doe je zelf weinig. Een (meerdaagse) workshop of cursus waar je zelf je skills kunt oefenen en gerichte feedback krijgt is praktischer. Ben je aspirant-persklaarmaker en zou je je skills willen toetsen? Zoek dan contact met een ervaren persklaarmaker en vraag of die een proeve van je werk wil evalueren.

***

FAQ voor de studiemiddag over professionalisering aan de Vertalersvakschool in Amsterdam, 2018. Tekst © Laura van Campenhout. Reproductie met naamsvermelding toegestaan.

Verdieping
L. D’hulst en Chr. Van de Poel (red.), Alles verandert altijd. UP Leuven, 2019,  2024.
Een bundel opstellen over het boekvertalersvak, met in deel IV (‘Na het vertalen’) aandacht voor de verschillende fasen van tekstrevisie, eerst door de auteur of vertaler en vervolgens door redacteur, persklaarmaker en corrector. Het hoofdstuk over (zelf)revisie is ook geplaatst op de Kennisbank van het ELV.