Hij had geen idee waar hij heen ging, gewoon weg. De richting leek er niet toe te doen, gewoon een lukrake reis weg van de boerderij. Niet dat hij het idee had dat hij overal heen kon, nee, juist het idee dat hij ergens heen moest, maar dat het niet uitmaakte waarheen.
– E. Annie Proulx

De hij in het citaat is Loyal Blood. Een personage met zo’n naam, dat schept verwachtingen.

In de roman Ansichten zwengelt Annie Proulx die verwachtingen extra aan door als motto de slotzin te nemen van Sam Spade’s beroemde Flitcraft-parabel. En lost ze dan op karakteristiek eigen wijze in door niet één, niet twee, maar een hele stortvloed aan verhalen te vertellen. Proulx rijgt, als altijd meesterlijk beknopt, de ene dramatische anekdote na de andere aan een ketting van hilarische en tragische gebeurtenissen, die soms ook beide tegelijk zijn.

Rode draad zijn de jarenlange omzwervingen van Loyal, die in het begin van het boek de ouderlijke boerderij in het noordoosten van de VS verlaat. Terwijl hij koers zet naar het westen van de States en onderweg de spreekwoordelijke twaalf ambachten en dertien ongelukken over zich heen krijgt, ontlopen de achterblijvers (vader, moeder, broer en zus) het noodlot evenmin.

Die anekdotes zouden de lezer uitputten ware het niet dat Proulx ze lardeert met schitterende, soms lyrische beschrijvingen van het Amerikaanse landschap, met oog voor zowel het intieme detail als de weidse grootsheid, voor zowel de schoonheid als de ongenaakbaarheid. Die korte blikken op de natuur zijn belangrijke rustpunten, vluchtheuvels bijna, in de niet-aflatende anekdotestroom over de hopeloze menselijke conditie.

De plek bevroor als een afbeelding op een ansicht, het huis en de stal als zwarte schepen op een oceaan van akkers, de lucht een vlies dat het laatste licht vasthield, en daar, de wazige keukenramen, en achter de gebouwen, de oplopende wei, de sappige acht bunders grote wei die zich in zuidelijke richting openvouwde als een bijbel.

Nu ik het boek herlees doen ze me denken aan de natuurbeschrijvingen in Rode hond rode hond, een roman over een disfunctioneel gezin in Brits Columbia. Ook daar zijn het de landschapsbeschrijvingen die, te midden van de menselijke kommer en kwel, het verhaal naar een hoger plan tillen.

Maar Proulx zou Proulx niet zijn als ze niet voor nog een ander extra’tje zorgde. In Ansichten zijn dat… de ansichten. In een van de eerste anekdotes in het boek bemachtigt Loyal, nog maar net van huis weg, een stapel identieke prentbriefkaarten. Op de beeldzijde (die de lezer helaas niet te zien krijgt) staat een bruine beer, op de achterzijde krabbelt Loyal, als de zoon die de banden met zijn familie nooit helemaal kan verbreken, in de loop van bijna veertig jaar keer op keer een korte groet naar het thuisfront, meestal vanuit een tijdelijke verblijfplaats die hij net weer heeft verlaten. Hij zet er dan ook nooit een adres op waar de familie hem kan bereiken.

Het verhaal speelt zich af in tijden waarin wel meer mensen naar de ansicht grepen als ze een ander iets te melden hadden. De tekst van al die ansichten is voor de Nederlandse uitgave natuurlijk ook vertaald, inclusief spelfouten en inhoudelijke onduidelijkheden. En voor de vormgeving nodigde de redactie collega’s, familieleden en de kennissenkring uit voor een schrijftest en sprokkelde zo voldoende verschillende handschriften bij elkaar om voor iedere afzender een andere Nederlandse schrijver in te schakelen.

Daarmee werd Ansichten nog voordat ik het helemaal gelezen had met voorsprong het leukste boek waar deze bureauredacteur aan heeft meegewerkt.

◊◊◊

Annie Proulx, Postcards. 1993. Nederlandse vert. Ansichten, 1995. Vert. R. Willemse.
Patrick Lane, Red Dog Red Dog. 2008. Nederlandse vert. Rode hond rode hond, 2009. Vert. L. van Campenhout.
De Flitcraft-parabel staat in Dashiell Hammett, The Maltese Falcon. 1930. Nederlandse vert. De Maltezer valk. 1972. Vert. Th. Nicolaas.

Prent 1 en 2: ansichten uit eigen collectie, 1986-1989.
Prent 3: de Nederlandse handschriften van Bullet, Loyal en Dub in Ansichten.