Ik vel geen oordeel. Ik heb niets gezegd. Ik zeg niets.
– Ronan Bennett

Ze zijn er: mensen die een hekel hebben aan de luidruchtigheid van opiniemakers en hun napraters, die zich niet kunnen vinden in andermans stellige meningen en ongenuanceerde uitspraken, die liever zwijgen dan partij kiezen. Hoe gevaarlijk het kan zijn om openlijk het recht op twijfel te omarmen, krijgt gestalte in Havoc in Its Third Year van Ronan Bennett, in het Nederlands verschenen als De lijkschouwer: een historische roman met een thema dat vandaag nog net zo actueel is als toen.

Die lijkschouwer, de katholiek John Brigge, is iemand die zich bewust afzijdig houdt van het tumult van de openbare opinie. Zijn morele houding, die hij ten diepste belijdt, blijkt onverenigbaar met zijn publieke functie als lijkschouwer. Hij komt erdoor in grote problemen.

Edmund Burke, aartsvader der conservatieven, zei het al: ‘Om het kwaad te doen zegevieren is het al genoeg als goede mensen niets doen.’

Toen Bennetts boek in 2004 verscheen, kreeg de moderne wereld de War on Terror over zich heen, op initiatief van figuren als George W. Bush en Tony Blair, die vast dachten dat zij die goede mensen waren. De parallellen tussen John Brigge’s zeventiende-eeuwse puriteinse Engeland, in de greep van fundamentalisten die met de Bijbel en het wetboek in de hand andersdenkenden met geweld onderdrukten, en de wereldpolitiek in het eerste decennium van onze eenentwintigste eeuw zijn frappant. Stelligheid kent geen nuance: wie niet voor ons is, is tegen ons.

De kracht van Bennetts boek is dat het de legitimiteit van de twijfelaar diepgaand onderzoekt en in plaats van pasklare antwoorden te geven een spannend en ontroerend verhaal vertelt, bevolkt door levensechte personages.

◊◊◊

Ronan Bennett, Havoc, in its Third Year. 2004. Nederlands: De lijkschouwer, vert. A. Bok, 2006.
Prent: Londen, 1982. Foto © Gertrudsdottir.