Susan Sontag noemt Venetië de hoofdstad van de melancholie. Toch is de stad in de speelfilm die ze er begin jaren 1980 opnam, Unguided Tour, eerder traag dan melancholiek. De melancholie bevindt zich in elk geval niet in de intrige, over een koppel dat in alle toonaarden langs elkaar heen leeft, zonder knopen door te hakken; de man dienend, de vrouw leidt, staart voor zich uit, loopt met afgemeten passen, doet demonstratief een dans. Twee goed geklede, beschaafd kibbelende eind-dertigers wier elitair-kunstzinnige aura mij geen moment boeit – ik heb hun dialogen zonder ondertitels langs laten kabbelen.

Want het is niet dit koppel dat de film draagt.

Dat doet de stad zelf, dat doen de beelden van steen en water. De trager dan trage close-ups van rondscharrelende duiven, van talloze triest kijkende leeuwenkoppen en nog meer steen en water. Alles bijeen zeventig minuten steen en water, met op een parallel, veraf gelegen spoor een soundtrack die niet nader benoemde muziek combineert met straatgeluiden, ‘soundbites’ van kakelende toeristen en geduldige hoteliers, kalmpjes koerende duiven en, uiteraard, het geluid van water op stenen.

Venetië is wat plattegrond en bebouwing betreft nauwelijks veranderd in de decennia na Sontags film – gedraaid in een tijd dat er nog plaats was voor fietsende kinderen, voor mensen die er lustig op los rookten. De trieste leeuwen, de statige gebouwen, de stenen pleinen, het voor de passant zo schilderachtige verval – het is er allemaal nog steeds, de acqua-alta-loopplanken liggen nog steeds paraat, als het menens wordt lopen de obers ook nu nog op rubberlaarzen door het deftige Caffè Florian.

En voor wie de stad bezoekt maar niet voor de toeristische highlights komt heeft deze overvolle en eigenlijk helemaal niet zo grote doolhof van steen en water nog steeds plekken waar geen mensen zijn, uit de loop liggende stegen en pleinen waar Sontags melancholische hoofdstad zich verscholen houdt.

***

Susan Sontag, Unguided Tour (Letter From Venice). 1983. Te zien via YouTube.

Prenten: Venetië, 2022. Foto’s © Gertrudsdottir.