In De tienduizend dingen attendeerde de schrijfster Maria Dermoût mij op het bestaan van ‘mijnheer Rumphius’, zeventiende-eeuws verzamelaar van kruiden, planten en schelpen op Ambon, die zijn botanische observaties in poëtische taal optekende – in het Latijn, maar ook in het Nederlands.

Eeuwen later is dat oude Nederlands nog goed te volgen, en aangezien ’s mans magnum opus, Het Amboinsch Kruid-boek, online staat, is de taal van Rumphius al met enkele muisklikken binnen mijn bereik.

Ook toen ik meer wilde weten over de lyrische natuurvorser werd ik op mijn wenken bediend, dit keer door ir. W. Buijze en zijn Leven en werk van Georg Everhard Rumphius, 1627-1702, meer dan 400 pagina’s die op mijn e-reader nauwelijks plaats innemen en dus op mijn treinreizen overal mee naar toe mogen. De biograaf laat vooral de grote man zelf aan het woord en steekt in de passages tussendoor zijn enthousiasme voor zijn onderwerp niet onder stoelen of banken. Goed gezelschap als ik in het donker geworden treinraam alleen nog maar mijn eigen spiegelbeeld zie.

***

G.E. Rumphius, Het Amboinsche Kruid-Boek, Dat is, Beschryving van de meest bekende Boomen, Heesters, Kruiden, Land- en Waterplanten, die men in Amboina, en de omleggende eylanden vind, Na haare gedaante, verʃcheide benamingen, aanqueking, en gebruik: mitsgaders van eenige insecten en gediertens, Voor ’t meeʃten deel met de Figuren daar toe behorende, door Georgius Everhardus Rumphius […]

Dit boek, de tweetalige uitgave (Latijn en Nederlands), stamt volgens het titelblad uit het jaar M.DCC.XLL. Als ik er nu digitaal in blader, doe ik dat steevast met in mijn achterhoofd de plagen en rampen die Rumpf op Ambon over zich heen kreeg: blind op zijn 43^e, een assistent die het Latijn niet machtig was, de brand waarbij alle tekeningen verloren gaan, de zeeslag waarin het schip met de eindelijk gedrukte foliovellen van de eerste zes delen van het Kruid-boek verloren gaat . . . Het mag een wonder heten dat het boek er toch gekomen is – weliswaar lang na het overlijden van de auteur. Onlinie op archives dot org, zoekterm kruid-boek.

Wim Buijze, Leven en werk van Georg Everhard Rumphius (1627-1702). Een natuurhistoricus in dienst van de VOC. 2006. Online op dbnl punt org.

Over De tienduizend dingen schreef ik hier: https://gertrudsdottir.com/tag/maria-dermout/

Prenten: Wildtuin, 2010 (mispel) en 2014 (herbarium). Foto’s © Gertrudsdottir.

In de publieke ‘wildtuin’ op de hoek van mijn straat kwam ik jaren geleden tot onderstaande inventaris. Toch nog aardig divers voor een stadstuin die, allengskens (mijn favoriete Rumpf-woord) door hop, braam en brandnetel overwoekerd, inmiddels een braaf aangeharkt perkje is geworden (de mispel mocht gelukkig blijven).

Wie weet, als de VOC destijds bereid was geweest het botanisch talent van haar Duitse ‘Coopman’ te onderkennen, was ik voor de namen op mijn lijst niet bij Carl Linnaeus maar bij G.E. Rumphius te rade gegaan.