… and yes I said yes I will Yes.
– Molly Bloom

Op de lagere school hadden we op vrijdagmiddag ‘lezen tot de fout’. Een oefening in concentratie, want wie meteen al over zijn woorden struikelde, zag de beurt naar de volgende gaan. En als die niet goed had geluisterd, had hij geen idee waar hij moest beginnen met lezen.

Lezen tot de fout was vooral spannend voor wie aan de beurt was (en degene erna). Welk boek we lazen? Ik zou het echt niet meer weten. Toch zou het luisteren naar gesproken tekst later zijn nut afwerpen. Toen mijn studie van me verlangde dat ik dingen beweerde over de toneelstukken van Shakespeare en ik die dus ging lezen, was ik maar wat blij met de lp’s van King Lear en Hamlet uit de bibliotheek. Hele lappen tekst waar ik stil lezend geen touw aan kon vastknopen, kwamen op wonderbaarlijke wijze tot leven als ze op de juiste toon werden uitgesproken. En het fijne van zo’n lp was dat de beelden die je bij het luisteren in je hoofd kreeg, intact bleven. Er werd je geen enscenering opgedrongen, en hoe de acteurs eruitzagen deed niet ter zake. Kortom, er was alleen tekst: geen beelden die de woorden interpreteerden op een manier die me weer bij die tekst vandaan haalden; iets wat bij een verfilming, ‘verstripping’ of live uitvoering op het toneel welhaast onvermijdelijk gebeurt.

Later vertrouwde een literatuurliefhebber me toe dat hij Ulysses, de dikke pil van James Joyce, niet las maar luisterde: hij had het hele boek op cassettebandjes staan, één bandje per hoofdstuk. Ik leende cassette nummer 18, maakte een kopie en luisterde ernaar met het boek op schoot. En jawel, nu Molly Blooms ademloze monoloog hardop werd gelezen door iemand die wist waar ze mee bezig was, kwam de tekst tot leven. Molly’s relaas is in veelvoud op YouTube te vinden, de ene setting nog wulpser dan de andere, maar ik ben van mijn kopie van nummer 18 gaan houden ook al is die louter stem en geen beeld. Ook blijft het een feit dat je er met Molly’s verhaal alleen niet bent: enige voorkennis van wat er op die allereerste ‘Bloomsday’ in Dublin is voorgevallen, is nog altijd een vereiste.

Mijn consumptie van Nederlandse luisterboeken beperkt zich vooralsnog tot Gerard Reve’s De avonden, magistraal voorgelezen door de meester zelf, met een niet te imiteren stemgeluid dat zelfs de gevreesde spruitjeslucht verdrijft. Het boek, dat in 1947 verscheen, blijft bevreemdend populair, hoewel Reve toch heus wel interessanter dingen heeft geschreven.

◊◊◊

De titel boven deze post is geleend van Sound of the Screaming Day, de Golden Earrings-hit die ik al mijn hele leven nazing onder de douche.

De stem op cassettebandje nummer 18 is van Marcella Riordan. De opname is gepubliceerd door Naxos. Bloomsday is 16 juni, de dag dat James Joyce in 1904 zijn grote liefde Nora leerde kennen. In Ulysses volgen we hoofdpersoon Leopold Bloom op die dag op zijn ‘odyssee’ door de straten van Dublin.

Gerard Reve, De avonden. 8 cd’s. 2010. De Reve die voorleest is vele jaren ouder dan de Gerard Kornelis van het Reve die het boek als 25-jarige schreef.

Prent: Texel, 2007. Foto © Gertrudsdottir.
Wie die zomer op het strand bij de vuurtoren zijn oor te luisteren legde, hoorde een fluisterstem een sprookje vertellen.