This is what comes of being too much alone. There’s no end
to it here, the sky gives you
all the room you need
to grow small.
– Lorna Crozier

Lopen.
Dat doet Richard Long.
Al bijna een halve eeuw.
In een furieus tempo, als we de documentatie van zijn wandelingen mogen geloven.
Dwars door Frankrijk, van west (de Atlantische kust) naar oost (de Rhône), in 16 dagen: een gemiddelde van 47,3 km per dag. Of deze, van Bordeaux naar Turijn: 937,6 km waar hij 18,5 dag over doet. Inclusief zeker drie flinke bergpassen.

Long is Engelsman, en rekent dus in mijlen en voeten. Voor mij, met mijn metrische hoofd, zijn dat exotische afmetingen die een barrière vormen. Ik ben op alle drie de passen geweest, maar als hun hoogte in voeten wordt genoemd, zie ik er geen beeld bij.

Bij mijn eerste bezoek aan de Richard Long-tentoonstelling in De Pont sloeg ik dus zo driftig aan het omrekenen dat het er niet meer van kwam om gewoon naar het tentoongestelde werk te kijken. Daarvoor ben ik later nog een keer terug geweest.

Wat ik er heel bijzonder aan vind, is dat het niets bijzonders is.
Iedereen kan de wandelingen maken die Long maakt. Oké, zijn moordende tempo (in ‘Megalithic to Subatomic – Carnac to Cern’ tikt hij 19 dagen lang 50,77 km per dag aan) zou ik nog geen dag volhouden, laat staan 19 dagen aan een stuk. De cynicus kan zich zelfs afvragen of Long alleen maar beweert dat hij dit heeft gelopen. Het ‘bewijsmateriaal’ beperkt zich immers tot dat ene textwork, mooi uitgespatieerde, van elke emotie ontdane regels informatie in een lijst aan de muur.

Maar voor mij zijn dit juist heel beeldende werken: de combinatie van titel en tekst opent een luikje in mijn geest en heel even ben ik het die onder een weidse lucht loopt, fenomenale afstanden aflegt, onderweg stenen neerlegt of juist meeneemt, kleine steenstapeltjes bouwt op bepaalde plekken langs de route. Twijfel aan of Long het ook ‘echt’ gedaan heeft komt geen moment in me op, en ik vermoed dat anekdotisch bewijs alleen maar afbreuk zou doen aan de intentie van de kunstenaar, nl. het maken van kunst.

Juist omdát er geen verhalen bij worden verteld spreken deze werken mij zo aan. In een documentaire over zijn kunstenaarschap wuift Richard Long vragen over de ditjes en datjes van zijn wandelingen vriendelijk weg. Noch de dwaasheid, noch het lijden van de loper is relevant. De zwoegende, zwetende mens-achter-het-kunstwerk blijft buiten beeld. Geen anekdotiek – in een op ‘persoonlijke ervaringen’ gefixeerd tijdsgewricht als het onze is dat iets uitzonderlijks.

◊◊◊

Richard Long is een Engelse kunstenaar die het langeafstandslopen tot kunst heeft verheven en daar verslag van doet in minimalistische beelden, foto’s en textworks. De Pont in Tilburg toonde voorjaar 2019 een aantal van zijn grote stenen werken, foto’s van (tijdelijke) werken in het landschap (met bijschriften die d.m.v. ontwapenend delicate potloodlijntjes in het gareel worden gehouden) en tekstwerken. Het plaatje van ‘Road of three cairns’ vond ik hier.

Over het citaat
De regels boven aan deze post zijn het slot van ‘All the room you need’ van de Canadese dichter Lorna Crozier, weduwe van de onlangs overleden Patrick Lane, dichter maar ook tuinman, wiens enige roman ik vertaald heb. Lane was een echte stenenman. Met hem had ik graag eens het Maria-labyrint gelopen.

Prenten: Maria-labyrint Wernhout, 2019. Foto’s © Gertrudsdottir.

Over het labyrint
Net ten zuiden van het dorp Wernhout, nog net niet in België, hebben de broers Jan en Louis Mouws op het terrein van hun bomenkwekerij een labyrint van natuursteen en mos aangelegd. Er zit een holistisch verhaal aan vast dat je op hun website kunt nalezen, maar ook voor niet-adepten is het een fascinerend bouwwerk dat je best in stilte, in je eigen tempo verkent. Op je reis naar het midden leg je 776 meter af, die je op de terugweg herhaalt. Op blote voeten. En elke steen voelt anders.