Oester, de eerste roman van John Biguenet, speelt zich af in Barataria Bay, een van de vele bayous in de Mississippidelta ten zuiden van New Orleans. Het is een vlak, visrijk gebied waar men zich makkelijker per boot dan per auto verplaatst, waar aan de kust de huizen (camps) op metershoge palen staan en waar de verspreid liggende gehuchten verbonden worden door een smalle weg die maar een fractie hoger ligt dan de moerassen aan weerszijden.

Toen ik het boek zou gaan vertalen besloot ik meteen dat ik deze bijzondere romanlocatie met eigen ogen wilde zien.

De bayous van Louisiana worden van oudsher bewoond door de Cajuns, afstammelingen van Franse kolonisten uit het Canadese Acadia. Voor de lokale keuken (waar gator op het menu staat, krokodil dus), de eigen muziek (zydeco, compleet met frottoir oftewel wasbord), plaats- en familienamen (Thibodaux, Petitjean, Bruneau) en gebruiksvoorwerpen (de pirogue, een slank, licht bootje) bedient men zich van een Frans uitziend vocabulaire dat echter wel ‘op z’n Amerikaans’ wordt uitgesproken.

In het Diepe Zuiden heeft het leven een ander tempo dan elders in de VS. Laissez les bons temps rouler is het motto – het zal de volksaard zijn maar het is ook ingegeven door de plakkerige subtropische hitte die de regio maandenlang in wolken muggen hult. Dit is het land van de altijdgroene live oaks, spookachtige slierten Spaans mos en aan het eind van de middag een daverend onweer. Reisgidsen geven hoog op over de kleurrijke eigenheid van Cajun Country. Maar al lijkt de tijd er stil te staan, het is niet alle dagen feest in het zuiden van Louisiana.

In zijn studie over de Mississippidelta, Bayou Farewell, noemt Mike Tidwell de wetlands ten zuiden van New Orleans ‘het Bangladesh van Amerika’. De meest frappante overeenkomsten: het lage welvaartsniveau van de bevolking en de afwezige bescherming tegen het jaarlijks terugkerende natuurgeweld (orkanen, overstromingen). De bayous hebben geen ‘Deltawerken’ zoals wij, en daarom verdwijnen er elk orkaanseizoen hele lappen Amerikaans moerasland voorgoed in de oceaan. Bovendien rukt voor de kust van Louisiana de vervuilende olie-industrie op, die de kanalen tussen de Golf van Mexico en de grote havens ten noorden van de bayous laat verbreden en uitdiepen. Hierdoor raakt het fragiele evenwicht tussen zoet en zout, essentieel voor een gezonde waterflora en -fauna, onherstelbaar verstoord. De bayous verzilten, en dat brengt de lokale brakwatervisserij fatale schade toe.

In 1957 – het jaar waarin Oester zich afspeelt – ondervonden de oestervissers van Barataria Bay daar als eersten de schadelijke gevolgen van. En toen ik er ruim een halve eeuw later later een authentieke oestervisser wilde spreken, bleek dat nog niet zo simpel. De professionele visserij in de baai is op sterven na dood. In augustus 2005 trok orkaan Katrina op weg naar New Orleans een spoor van vernietiging door Barataria. Voor herstel was geen overheidsgeld beschikbaar. De bevolking is weggetrokken of werkt voor de booreilanden die overal voor de kust liggen.

Ik verleg mijn research dus naar de volgende bayou, Lafourche. Daar vind ik via via mijn oestervisser: Captain Wilbert Collins (75) uit het dorp Golden Meadow. Een ondanks zijn leeftijd drukbezet man, die met de nonchalanche van de zuiderling zegt dat ik best zijn oesterschepen mag komen bekijken. Zondagochtend, in alle vroegte. In smeuïg Frans en dito Amerikaans geeft de kapitein tekst en uitleg over zijn vak.

In Louisiana zijn alle oesters wild. Kweek van geïmporteerd oesterzaad komt er niet voor. Op mijn vraag hoe de kapitein op open water zijn oesterbedden weet te vinden, vertelt hij hoe dat tegenwoordig is geregeld: zijn percelen zijn allemaal netjes in kaart gebracht en met kleurige stokken gemarkeerd. Maar, voegt hij er direct aan toe, eigenlijk doet hij het nog zoals vroeger: gewoon uit zijn hoofd. Want die stokken vallen om, en die bedden, tja, die liggen na elke storm weer ergens anders. Wat vergeleken met 1957 wel is veranderd, is het zware handwerk: de ijzeren sleepmanden (korren) om de oesters mee van de bodem te ‘rapen’ worden niet langer met spierkracht maar hydraulisch aan dek gehesen. En het handmatige ‘oesterplukken’ in de ondiepe zijarmen waar zo’n grote korschuit niet kan komen, lijkt voorgoed verleden tijd.

Captain Wilbert verkoopt een deel van zijn vangst rauw, vanuit gekoelde containers achter zijn bungalow in Golden Meadow. Hij heeft onder zijn vaste klanten liefhebbers die er de 125 km vanuit New Orleans voor overhebben. Nadat mijn vragen zijn beantwoord, nodigt de kapitein me uit voor het jaarlijkse ‘Fête de Cochon’, waar de verzamelde dorpelingen die middag een vers geslacht speenvarken zullen nuttigen. Grijnzend verzekert hij me dat hij varkensvlees geen traktatie vindt. Hij houdt het bij oesters – er gaan dan ook een paar volle megakoelboxen mee naar het feest – en een lekkere havana. Eat oysters, love longer, zegt hij met een knipoog.

Eerder sprak ik de auteur, John Biguenet, tijdens een werkontbijt in de courtyard van het Royal Blend Café in New Orleans. Biguenet is hoogleraar Engelse letterkunde aan de Loyola University en schrijft verhalen, romans en toneelstukken. Hij is voorzitter geweest van de American Literary Translators Association en weet dus het nodige af van de literaire vertaalarbeid. Voor iemand die zijn eigen werk niet graag analyseert vertelt hij gretig over zijn beweegredenen om Oyster te schrijven: het verhaal documenteert een manier van leven en een landschap die – zoals ook Tidwells studie beschrijft – in snel tempo aan het verdwijnen zijn. Er zitten ook literair-historische aanknopingspunten in: critici vergeleken de plotopbouw van Oester met toneelwerk van Euripides en Shakespeare. Interessant is Biguenets oog voor de cruciale rol die vrouwen spelen in de mannenwereld van de oestervisserij. En de broeierige ambiance die Louisiana ook ‘in het echt’ kenmerkt krijgt ruim baan.

 ◊◊◊

John Biguenet, Oester. 2010. Vertaald in The Translator’s Den. Het origineel, Oyster, verscheen in 2002.

Mike Tidwell, Bayou Farewell. The Rich Life and Tragic Death of Louisiana’s Cajun Coast. 2004.

Prent 1: ‘Camp’, Bayou Lafourche.
Prent 2: Naar Bayou Lafourche.
Prent 3: Down the bayou.
Prent 4: Captain Wilbert.
Prent 5: Golden Meadow.
Prent 6: Fête de Cochon.
Prent 7: Kraemer, Louisiana.

Alle foto’s © Gertrudsdottir, 2010.

Mijn reis naar Louisiana is deels gefinancierd met een beurs van het Nederlands Letterenfonds. Deze post is gebaseerd op het artikel in de Ailantuskrant, nazomer 2010.